Femija im perdor droge!
(Informacion per prinderit)
Mesuat qe femija Juaj (i vogel apo dhe ne
moshe te rritur perdor droge). Reagimi tuaj i pare - tronditje. C’fare te
besh? Ku te vraponi per ndihme?
Reagimi – zemerim: Si mundi ai/ajo t’a bente
kete? Dhe ndjenja e fajit: e lash vete pas dore femijen. Pikerisht te frymezuar
me keto ndjenja kontradiktore Ju kerkoni prej femijes nderprerjen e
menjehershme te perdorimit te droges. Ky nuk eshte nje fillim i mire.
Se pari – mundohuni te qetesoheni pa marre
asnje vendim te menjehershem. Sigurisht qe ju jeni te tronditur dhe te lenduar,
por tani detyra juaj eshte- vetekontrolli. Pergatitja per ti dhene ndihme
femijes tuaj mund te kerkoj disa dite. Fillimisht eshte e nevojshme te
kompletoheni me njohurite baze mbi problemin qe jeni perballur.
Zakonisht droga me e perhapur qe shitet ne
rruge jolegale eshte substance me origjine bimore marihuana. Rreziku i varesise
prej marihuanes eshte i krahasuar me alkoolin. Nuk shkakton vdekje ne rast
mbidoze dhe nuk perdoret me shiringe.

Me pak i perhapur por me i rrezikshem eshte perdorimi
i metamfetamines (qe ne gjuhen joletrare zakonisht e quajne shpejtesi, akull,
kristal etj.), i droges sintetike qe hyn ne grupin e psikostimulatoreve.
Rreziku i perdorimit te tyre per faktin si (efekt toksik i perdorimit te
droges) dhe metodes se injektimit sjell riskun e semundjeve ngjitese: hepatit
dhe sides.
Ne kete aspekt me te rrezikshmet jane: droga
opioide – heroina, izomorfin, metodon etj. Pikerisht prej droges opioide
shkaktohet varesia narkotike dhe ne lidhje me te pasojat mjekesore dhe sociale
prej perdorimit te saj. Shume perdorues aktiv te droges i shmangen kontaktit te
sherbimeve shendetsore dhe ndihmes sociale per shkak te natyres se semundjes
(duke ruajtur deshiren per te perdorur droge) per shkak te frikes e
stigmatizmit apo per shkak te pervojes negative te trajtimit te meparshem.
Per nje kohe te gjate narkomania eshte pare si
shfaqje e te metave personale te njeriut: dobesia, papergjegjshmeria si dhe te
meta te tjera te natyres njerezore. Sot eshte konstatuar se ne baze te varesise
opioide pa marre parasys arsyet e perdorimit fillestar jane mekanizmat
biologjike qe percaktojne cilesisht cdo karakter to strukturave kryesore te
trurit. Crregullimet emocionale dhe te sjelljes gjate varesise narkotike
shfaqen si rezultat i neiroadoptimit te trurit. Kjo na lejon qe ta konsiderojme
narkomanine si nje semundje kronike shfaqja e se ciles percaktohet kryesisht
nga faktore te jashtem (social) dhe karakteristikat personale te njeriut.
Semundja manifestohet nga nje grup simpotmash qe mund ti ushtrohen trajtimit.
Megjithe nje pjese e te semureve prej varesise opioide (nga 10 deri ne 40%) e
nderpresin perdorimin e droges, shumica vazhdojne ta perdorin. Duhet te
kuptojme, se sherimi perfshi reabilitimin eshte vetem nje faktor lirimi nga
varesia prej droges. Komponente te tjere te rendesishem jane: motivimi i vete
pacientit, natyra a mjedisit rrethuas te tij/saj, mbeshtetje konstruktive nga
ana e familjes dhe punesimi.
Tani kur njohurite tuaja mbi abuzimin e droges
dhe trajtimin e saj jane rritur dhe jeni ne gjendje te kontrolloni gjendjen
tuaj emocionale, mund te filloni per ta diskutuar kete ceshtje me femijen.
Biseda duhet te kryhet ne nje menyre te qete dhe paqesore. Ne menyre te qarte
dhe ne vazhdimesi sqaroni arsyet e shqetesimit tuaj duke shmangur akuzat e
drejtperdrejta dhe mbani nje komunikim te hapur. Mundohuni te theksoni se eshte
pikerisht sjellja e femijes (perdorimi i droges) qe ju shqeteson. Jini te
gatshem, ne pergjigje mund te keni kundershtime, qe nuk ekziston asnje lloj
problemi, qe keni thyer besimin e femijes etj.
Demonstrimi i shprehjes se urrejtjes dhe hidherimit
shpesh jane reagimi i pare i perpjekjes se nderhyrjes prinderore. Behet
fjale per nje kercenim serioz per te ardhem dhe mireqenien e gjithe familjes
tuaj. Duke u perplasur me nje mbrojtje ‘boshe’ mundohuni ti shmangeni
konfliktit te hapur ndaj kercenimeve, kerkesave dhe ndalimeve kundrejt femijes.
Mos u mundoni ti zgjidhni te gjitha problemet ne momentin e pare. Mos e shfaqni
zemerimin, jepini kohe femijes tuaj per tu menduar mbi kete situate. E
rendesishme eshte te mbash kontakt per veprimet e ardhshme. Bejeni te qarte se
ky eshte qendrimi tuaj dhe ne asnje menyre nuk do te ndryshoj dhe se femija
mund te mbeshtetet gjithmone ne ndihmen tuaj per zgjidhjen e ketij problemi.
Mundohuni ta kontrolloni gjendjen tuaj sepse
pervojat negative forcojne depresionin tuaj dhe dobesojne forcen e nevojshme
per te luftuar per jeten dhe shendetin e femijes tuaj. Pozita e gjithe
anetareve te familjes duhet te jete e konsoliduar dhe e qendrueshme,
mosmarrevshjet do ti dobesonin aftesite tuaja dhe ju do te ktheheshit ne objekt
manipulimi.
Ekziston nje numer i madh gabimesh tipike prej
prinderve ne ndihme te femijeve.
1.
Perpjekja
per te fshehur problemin brenda familjes
Nuk eshte e drejte kur mendojme se perdorimi i
droges prej njerit prej anetareve te familjes diskretiton Ju personalisht.
Detyra juaj eshte tu ofroni femijeve te gjitha rruget e mundshme per ti
ndihmuar dhe ne te njejten kohe nderpritini burimet financiare te femijes qe
mundeson vazhdimin e perdorimit te droges. Forcat tuaja mund te mos jene te
mjaftueshme, mund te informoni te afermit dhe miqte per problemin tuaj. Kerkoni
ndihme profesionale. Mos harroni, ju nuk luftoni me femijen tuaj por me
problemin e tij/saj. Ndersa duke e fshehur problemin nga shoqeria (publiku)
semundja mundohet te krijoje kushte te favorshme per zhvillimin e saj.
2.
Marrja
persiper e gjithe pergjegjesise qe femija filloi te perdor droge
Mos u mundoni ta merni persiper pergjegjesine
mbi sjelljen e nje njeriu te rritur pavaresisht se eshte femija juaj. Qe ne
fillim duhet te hiqni dore nga roli i mbikqyresit dhe shpetimtarit. Mbajtja e
ketij pozicioni nuk do te thote se jeni indiferent ndaj problemit te femijes.
Ketu behet fjale per ndarje te pergjegjesise, sepse mbi te gjitha ai qe
kontrollon ai dhe pergjigjet. Femija duhet ta shpetoje vete veten kurse ju
duhet ti jepni ndihme maksimale. Kjo do te thote qe ju nuk duhet te merrni
persiper pjesen e punes se tij/saj por ti mbeshtesni fuqishem te gjitha
perpjekjet ne kete drejtim. Ne kete situate femija nuk duhet presi per te marre
lek nga ju. Duhet te shpjegoni qarte qe kjo nuk eshte forme ndeshkimi por
refuzim per te financuar narkomanine, sepse ato leke do te shkojne pikerisht
atje (mos u beni preng e shantazhit dhe genjeshtrave te femijes). Qendrimi juaj
i forte dhe i pandryshueshem do te ndihmoje pur t’ju shmangur manipulimit te
pafund.
1.
Te
kete bindje ne faktin qe sjellja e papergjegjshme dhe abuzive lidhur me
perdorimin e droges do te denohen
Kuptohet qe femija juaj nuk e nisi kete per
tu bere narkoman dhe si rezultat shkaku i shqetesimeve tuaja. Ajo cfare
ndodhi – rezultat i kureshtjeve te tij/saj, vetebesimit, pamundesise per ti
rezistuar ndikimeve negative te mjedisit. Shmangini kercenimet si: do t’ju
deboj nga shtepia etj. Njeriu ka te drejte per te jetuar diku, pastaj ju nuk do
ta braktisnit femijen tuaj? Mos harroni, varesia prej droges - eshte semundje e
cila ka nje imazh jo te kendshem ne rrethin social. Qendrimi juaj duhet te jete
shume i qarte: Ju ne asnje menyre nuk do te financoni narkomanine, nderkohe ju
jeni te gatshem ta ndihmoni femijen tuaj ne nderprerjen e perdorimit te saj.
1.
Besimi
se perdorimi i droges do te ndalet, ne qofte se ju do te jeni dakort me disa
kushte
Zakonisht femijet ne keto raste kerkojne leke
dhe te jene te pavarur.
Bejeni te qarte qe ne asnje menyre nuk do te
pajtoheni me keto kerkesa. Pavaresia nenkupton pavaresi ekonomike dhe
anasjelltas. Tregoni qendrimin tuaj qe jeni dakort te financoni per sherimin e
semundjes dhe jo per vazhdimin e saj. Jini te gatshem per te degjuar nga ana e
femijes akuza te mungeses se te kuptuarit dhe te mosbesimit si dhe kerkesa te
perhershme per leke nen pretekse te ndryshme. Lote, deklarata shantazhi, te
gjitha metodat e zakonshme te ndikimit mbi prinderit. E vetmja gje qe mund t’ju
mbroje nga manipulimi i pafund eshte fjala - ‘Jo’.
1.
Gadishmeria
per te nenshtruar jeten e vet dhe jeten e anetareve te tjere te familjes rrefuzimit
kokeforte te femijes tuaj per te hequr dore nga droga
Eshte nje skenar shume i zakonshem qe quhet
‘bashkvaresi’. Sigurisht, ju nuk mund te rini indeferent duke pare se si femija
juaj shkaterron jeten e vet. Por shikoni se me cfare mjeshterie femija e perdor
gjendjen tuaj emocionale ne interes te vet. Vemendja juaj eshte e perqendruar
krejtesisht ne nevojat e tij/saj. Ju madje mund te tentoni te fajesoni pjesen
tjeter te familjes per mungese ndjeshmerie. Ne shume raste narkomania ka dhe
pasoja ligjore.
2.
Sigurisht
qe ekziston nje menyre universale qe te shpeton nga narkomania dhe qe ndryshon
sjelljen e njeriut
Mos kerkoni per metoda qe kryejne mbrekullira.
Kerkoni per profesioniste te cilet mund t’ju shpjegojne thelbin e metodave
aktuale te trajtimit, te zgjidhni metoden me optimale dhe te bashkepunoni me
femijen tuaj ne kete drejtim. Nje nga qellimet kryesore te perpjekjeve tuaja
per te ndihmuar femijen ne tejkalimin e varesise eshte ndihma mjekesore. Vizita
tek specialisti narkolog shpesh eshte nje vendim i veshtire per pacientin,
mbeshteteni. Shmangini vendet ku ju garantojne rezultat te favorshem pa
biseduar njehere me vete pacientin. Profesionistet me pervoje jane te
kujdesshem ne parashikime afatgjata. Gjate gjithe procesit te sherimit mund te
ndikojne faktore te ndryshem. Ne qofte se femija juaj mendon se nuk ka nevoje
per trajtim, le te jete te pakten konsultim fillestar. Mos e injoroni ndihmen e
nje profesionisti per te vleresuar situaten dhe per te zgjedhur taktiken e
veprimeve te metejshme.
Shpetimi nga varesia – eshte nje proces i
gjate dhe me shume pengesa. Krizat e mundshme ne kete drejtim nuk duhet te
shihen si arsye per tu deshperuar, por si nevoje per tu kthyer per sherim. Ne
rastet me te renda mos u zhytni ne deshperim, perpjekjet dhe durimi kane
gjithmone shanse per te rritur suksesin perfundimtar.
Metodat aktuale per trajtimin e narkomanise ne
Rusi kane per qellim kryesor dhe te vetem refuzimin e plote te pacientit te
perdorimit te cdo substance psikoaktive. Ju duhet, te pakten ne terma te
pergjithshme te keni nje parafytyrim se ne c’menyre mund te arriet ky qellim.
Le te marrim strategjite kryesore te trajtimit ne shembullin e varesise
narkotike.
Hapi i pare ne trajtimin e varesise narkotike
eshte detoksifikimi. Permbajtja e kesaj faze – ngjarjet mjekesore. Sindroma e
krizes se narkomanit shfaqet ne forme te gripit te rende por pa temperature.
Shfaqja e sindromes se krizes varet nga periudha kohore e perdorimit por me
kryesorja nga rregullsia dhe intensiteti i perdorimit. Kohezgjatja e shfaqjes
se krizes nuk e kalon javen, zakonisht kufizohet me 3-4 dite kurse crregullimet
e gjumit mund te zgjasin deri ne disa jave. Pavaresisht shprehjes se jashtme te
ketyre crregullimeve, kercenime per jeten dhe shendetin e pacientit nuk ka.
Perfundimi i suksesshem i detoksifikimit nuk do te thote sherim dhe ndalim te
varesise prej droges. Edhe me stabilizimin relativ te gjendjes fizike dhe
mendore te pacientit dhe me deklarimin e tij/saj ne ndalimin plotesisht te
perdorimit tej droges ne te ardhmen, me pak se 10% e njerezve me varesi
narkotike jane ne gjendje ti permbahen perdorimit mbi 1 vit.
Metoda me optimale pas detoksifikimit do te
ishte kalimi i pacientit ne etapen e reabilitimit me qellim rivendosjen e
satusit personal dhe social te tij, normalizimin e marredhenieve brenda famljes
dhe me qellim rivendosjen e aftesise per te punuar. Ka programe te ndryshme
reabilituese dhe terapeutike: profesionalo-psikoterapeutike, fetare etj.
Programet e reabilitimit mund te jene te
mbylura dhe me qendrim te perhershem. Avantazh i kesaj zgjedhje eshte izolimi
prej mjedisit te vjeter dhe plotesimi i kohes se lire ne mungese te punesimit te
pacientit. Megjithate efekti i ketyre programeve nuk duhet ekzagjeruar. Pervoja
ka treguar se ne qofte se pacienti pas perfundimit te reabilitimit mbetet pa
perkrahjen e duhur, atehere rifillimi i perdorimit te droges per te do te ishte
me shume rregull se sa perjashtim.
Ne rastet e adoptimit te kenaqshem social te
pacientit me pune apo me studime dhe mundesive te nderprerjes maksimale te
kontakteve me rrethin narkoman eshte mire te preferohet forma ambulatore e
reabilitimit.
Nje nga menyrat efektive shtese per mbajtjen e
pacientit nen mbikqyrje eshte (rregjimi i mosperdorimit te droges se grupit
opiat) bllokuesi i receptoreve – naltrekson. Pervec kesaj ekziston dhe nje
forme e vecante transplantimi – prodetokson (tablet sterile per injektim nen
lekure) dhe preparati me veprim afatgjate per perdorim intramuskulor –
vivitrol. Naltreksoni ne vetvete nuk sjell varesi, por bllokon efektin e
pritshem nga perdorimi i droges opiate. Dhe keshtu pengon rifillimin e droges.
Kombinimi i konsultimit psikoterapeutik dhe i
mbeshtetjes sociale ne rastet e perdorimit te gjate te naltreksionit do te
mundesonin mbajtjen larq te pacienteve prej riperdorimit te droges.
Problemi kryesor ne cdo faze te trajtimit
eshte gadishmeria e pacientit per te bashkepunuar.
Ne Qendren tone mjekesore perdoret nje program
i projektuar posacerisht me teknologji te larte per sherimin e varesise opiate.
Doktor
M.L. Zobin